Ekizinga Zanzibar kifumbekeddemu eby’obulambuzi eby’ebyafaayo era nga ekikulemberamu byonna ke katale gaggadde ak’abaddu  nga kaakati wano waazinbibwamu essinzizo gaggadde erya abakulisitaayo.

Ekifo kino nga kikyali katale ba baddu kyali kibangiriza ekyereere nga kyebunguluddwa obuyumba bw’obudongo . Wabula nga kyayawulwamu ebitundu bibiri, omuli awakuumirwanga abaddu (Slave Chambers) ate newebaatundirwanga (Slave Market).

Nabwekityo ekifo kyali bwekiti okutuusa nga ennaku z’omwezi 05 / Ssebaaseka 1873 okutunda abantu mu buddu lwekwayimirizibwa abazungu era nga kino kikomye, mu mwaka gwa 1874, Bishop Edward Steere n’atandika okuzimba essinzizo mu kifo kino nerituumimwa , THE CATHERAL CHURCH OF CHRIST  FORMER SLAVE TRADE SITE. Era wano Bishop Edward Steere weyaziikibwa emabega w’ekituuti nga ekijjukizo.

Ekifo kino  era kiriko akafo webaabumbira ebifaananyi by’abantu nga basibiddwamu enjegere okulaga engeri abaddu gyebaayisibwa ate ssi kyokka wabula n’okukuumirawo ebyafaayo abaliddawo basigale nga abalaba engeri abaddu gyabaatwalibwangamu nga basibiddwa enjegere .

Radio Simba ng’ eyita mu Pulogulaamu yaayo enganzi ebaawo ku buli nkomerero y’omwaka emanyiddwa nga Engule, egenda mu maaso n’okweriisa enkuuli mu kutumbula eby’obulambuzi mu bannayuganda naddala abawuliriza baayo  nga eyita mu nteekateeka ya Kkoodi kkoodi  ebaawo buli mwaka

Ku mulundi guno babbakkoodikkoodi abasoba mu 120 baabitaddemu ebiraato ku lwokuna lwa Ssabbiiti ewedde neboolekera  ebizinga kkulaamalungi eby’e Zanzibar ebisangibwa mu ggwanga lya Tanzania ebisomboola abantu okuva ebule n’ebweya omuli n’abazungu abaggya okulaba ebingi ebyewuunyisa ku kizinga kino.

Ekizinga kino kijjukirwa nnyo okuviira ddala ku mulembe gwa Sultan mu biseera Abafirika webaatundibwa mu buddu nga bakungaanyizibwa okuva mu mawanga ga Africa ag’enjawulo, nga bakungaanyizibwa e Bagamoyo ate oluvannyuma ne boolekezebwa e Zanzibar awaali akatale gaggadde.

Ensonga z’ettendekero lya Makerere Univasite zirinnye enkandaggo nga wetwogerera abayizi mu ttendekero lino batutte Pulezidenti Museveni mu kkooti beekubire enduulu ku kuggala Yunivasite eno egambibwa okuddamu okuggulwawo mu Gatonnya wa 2017.

Abantu basatu bafudde ekirwadde ekitannategeerekeka ate abalala mwenda bagambibwa okuba nga bapookya era nga bino biri ku kyalo Kisegu mu muluka gw’e Kikonda ekisangibwa mu Ggombolola y’e Kiryanga mu Disitulikiti y’e Kiboga, oluvannyuma lw’abantu 12 nga bano bava mu maka gegamu okulya ennyama y’embizzi  eyabadde efudde ekirwadde ekitaategeerekese.

Abakoseddwa ekirwadde kino baafunye okulumizibwa okutali kumu, nebagwamu ekidumusi , okunafuwa, okulumwa omutwe, omusujja wamu n’okulamusa embuga( Okusesema)

Mu bamu ku bano omukaaga, bataano basajja ate nga omu mukyala, baweereddwa ebitanda mu ddwaliro ly’e Kagadi .

Ye akolanga Director wa General Health Services, Dr. Mbonye agamba nti oluvannyuma lw’okwekebejja ebiva mu musaayi gwa bano wali ku kitebe kya Uganda Virus Research Institute biraga nti ono ssi Ebola, yadde Maabaaga, Kikungunya wadde akawuka akava mu bitudu bya West Nile .

Wano Minisitule y’eby’obulamu weesinzidde okukubiriza bannansi obutalya nsolo zifudde so ate bategeeze mangu ab’ebyobulamu singa balaba embeera eyeefaanaanyiriza ku bino .

Ababaka mu Palamenti baagala Pulezidenti Museveni mu bwangu ddala obw’ekitalo alonderewo  ba memba b’akakiiko k’ebyokulonda abapya oluvannyuma lw’ekisanja ky’akakiiko akabadde kakulemberwa Eng. Dr. Badru Kiggundu okuggwako.

Bino webijjidde nga olunaku lw’eggulo akakiiko kano akabadde kakulemberwa Eng . Badru Kiggundu kaakoze omukolo ogw’okuwaayo obuyinza naye nga  yaafeesi bagiwaayo mu butongole ku lwokuna lwa ssabbiiti eno oluvannyuma lwobuweereza obw’emyaka 14 be ddu.

Ababaka bagamba nti akakiiko  kasaanye okulondebwa amangu kasobole okutegeka okulonda okwa zi Municipaali empya ate okwo gattako n’okuddamu okw’okulonda ababaka abo abanaaba abaggyiddwayo mu Palamenti olw’emisango egy’ebyokulonda egigenda mu maaso mu kkooti ejulirwamu .

Tekomyewo okwa boobwe

Amyuka Ssentebe w’ekibiina kya NRM mu bukiika kkono bwa Yuganda, Capt. Micheal Mukula akubiddwa mu kkooti lwa bbanja lya bukadde 82 zeyapangisaamu ennyonyi mu biseera by’okuwenja akalulu akaaliyo mu Mukutulansanja w’omwaka guno 2016 .

Ebiwandiiko ebiva  mu kkooti byoleka nti nga ennaku z’omwezi 17 Museene, 2015, Capt. Micheal Mukula ng’ayita mu Kampuni ye ey’ennyonyi eya Sun Air Ltd, yapangisa ennyonyi okuva mu Kampuni ya Flex Charters  ku mitwalo 500.000 buli ssaawa

Kampuni eno eya Flex Charters egamba nti webwatuukira  mu mwezi gwa Mugulansigo omwaka guno 2016, nga ebbanja lya Capt Mukula lituuse ku bukadde 82 zaagaanye okusasula wakati mu kuba nga abanjiddwa entakera .

Wano Kampuni eno weesinzidde okutegeeza nti efiiriddwa kinene kwekuyita mu kkooti esobole okuwaliriza Capt. Micheal Mukula asasule ssente zino nga ataddemu n’amagoba .

Omusajja mu Disitulikiti y’e Buyende atemyeko musajja munne okugulu nekugwa wali lwa kumusanga na mukazi we nga beerigomba.

Kigambibwa nti omusajja ono abadde agenzeeko mu ffaamuye ku makya  wabula agenze okudda nga mulirwanaawe  yeesozze ennyumbaye banyumya kaboozi na mukaziwe.

Omusasi waffe Wannume Ramathan atutegeezezza nti omusajja ono olumaze okutemako munne okugulu n’ayotta nga kati Police emuwenja buseenene

Police e Mityana eriko omusawo w’ekinnansi gw’ekutte ne mukyalawe nga baliko omwana waabwe gwebabaddenga batulugunya.

Kintu Matiya ow’emyaka 42 omusawo  w’ekinnansi ne mukyalawe Nakalema Jackline abatuuze bookukyalo Kitinkokola mu Disitulikiti y’e Mityana Police beekutte nga bano kigambibwa okuba nga babadde bakkakkana ku mwana waabwe ow’emyaka omunaana ne bamukuba emiggo egibula okumutta kyenkana buli lunaku.

Bano kumiggo babadde bagattako okumumma emmere wamu n’obutamuyamba kumunaaza wamu n’ okumutundula envunza.

Omwogezi wa Police mu kitundu ekya Wamala Region Afande Nobert Ocomu akakasizza okukwatibwa kw’abafumbo bano ababiri nga bagenda kuggulwako emisango egy’okutyoboola eddembe ly’omwana .